Rituelen

Op veel momenten in ons leven hebben we behoefte aan rituelen. We kunnen putten uit een bron van tradities en en kunnen nieuwe rituelen bedenken.

Vroeger was het makkelijker: de volksgebruiken en/of de kerkelijke gebruiken waren duidelijk en boden houvast. Sinds alles wat minder duidelijk en voor de hand liggend is door de ontkerkelijking is men steeds meer op zoek naar nieuwe vormen. Wat zijn zinvolle rituelen om de mijlpalen in het leven bewust te ervaren, verdieping en zinvolle inhoud te geven? Grote vragen bij grote momenten in het leven. In onze praktijk van uitvaren en afscheidnemen komen uiteenlopende rituelen voor.

Wat is eigenlijk een ritueel?

Rituelen zijn uitingen die in bepaalde omstandigheden herhaald worden. Deze uitingen kunnen bestaan uit enkele elementen maar ook uit een heel scala aan verschillende elementen. In elke cultuur komen bepaalde rituelen voor. Vooral bij belangrijke fasen in het leven zoals geboorte, de overgang naar volwassenheid, huwelijk, religieuze en sociale verbintenissen en het sterven en de dood.  Maar ook als een persoon een nieuwe weg wil gaan en opnieuw gaat beginnen.

Rituelen zijn heel belangrijk. Het vertrouwde karakter van het ritueel is van belang, zowel voor een individuele persoon, die zich erdoor op zijn/haar gemak voelt, als voor een samenleving, waarbinnen de (gedeelde) rituelen een bindmiddel tussen de personen zijn.

In onze praktijk komen wij nog steeds veel religieuze uitvaartrituelen tegen, bij Katholieke of Protestantse uitvaarten. Verder begeleiden wij veel uitvaarten in een andere sfeer waarin hedendaagse rituelen rondom sterven en uitvaren zijn ontstaan. Het betreft rituelen/handelingen in zowel kleine familie-kring als ook de rituelen die door een grotere, gemeenschapsgroep uitgevoerd worden. Voorbeelden daarvan:

• Waken bij de overledene
• Verzorgen van de overledene
• Inrichten van de laatste plek en momenten bij een thuis opbaring of opbaring in een Afscheidshuis
• beschilderen van de kist
• sluiten van de kist
• samen een wade maken, overledene in wade leggen, sluiten van de wade
• bloemwerk maken met elkaar
• kaarsen aansteken en branden voor de overledene, om hem/haar met licht doorheen de duisternis te begeleiden
• toespraken houden
• film en fotobeelden samenstellen en laten zien aan de genodigden
• muziek maken
• samenzang, een mantra samen zingen
• dansen
• rond laten gaan van de microfoon tijdens een afscheid: wie wil mag iets zeggen
• steen laten rondgaan: iedereen is in gedachten bij de overledene en geeft haar/zijn wens mee -in de steen- aan de overledene
• iedereen neemt een bloem mee naar de uitvaart en zo ontstaat een bloemenzee rondom de overledene
• linten-ritueel: de familieleden/intimi zoeken allemaal een lint uit dat een bepaalde betekenis heeft (qua kleur of dessin). Alle linten worden in de handen van de overledene (in de kist/mand) gelegd. De uiteinden van de linten worden over de rand van de kist gelegd. Bij het sluiten van de kist/mand worden de linten symbolisch en ritueel doorgeknipt. Als de navelstreng. De overledene neemt alle linten mee en ieder individu neemt haar/zijn stukje verbindingslint mee als herinnering aan de band die men had met elkaar.
• applaudisseren tijdens de afscheidsbijeenkomst ter ere van de overledene. Gebeurt tegenwoordig regelmatig. Genereert ontlading bij alle aanwezigen, Kan goed werken als gemeenschappelijk ritueel.
• stilzijn en denken aan de overledene.
• stilzijn en elkaars handen vasthouden.
• brengen van de laatste groet, met bloem of bloemblaadjes bij/in het graf, of als moment van laatste aandacht in het crematorium.
• schepje/handje zand in het graf gooien of zelf het graf dichtscheppen
• uitzwaaien: na een afscheidsbijeenkomst wordt de (kist van de) overledene naar de (rouw)auto gebracht. Iedereen zwaait hem/haar uit als laatste groet. De overledene wordt dan onder begeleiding van enkele intimi of de uitvaartbegeleidster naar het crematorium gebracht.

Deze lijst is voortdurend in ontwikkeling. Nieuwe rituelen worden bedacht en sommige beklijven, andere vervagen. Belangrijk is de aandacht en toewijding waarmee het ritueel wordt uitgevoerd. Dan wordt het een moment van betekenis in de tijd.